پرورش صدا و بیان هنر پیشه

پیشگفتار کتاب پرورش صدا و بیان هنرپیشه

بیش از 25 سال پیش شادروان ملک الشعرای بهار در کتاب گرانمایه اش، سبک شناسی، ضعف نحوه سخنگویی ما را امری کلی دانست و از ضایع شدن آهنگ صدای ما و وجود الحان عاجزانه و صوت های نازک و شکسته بسته و حروف جویده جویده مظلومانه و حیلتگرانه در آن سخن گفت، اما متاسفانه، کسانی که به اقتضای حرفه خود با (سخن گفتن و بیان) سروکار دارند، یعنی بازیگران و گویندگان، نیز به طور جدی در پی حل این مشکل برنیامدند.

بازیگران ما، چنان که حاصل کارشان بر صحنه تئاتر یا پرده سینما و تلویزیون نشان می دهد، از توجه جدی و اساسی به پرورش صدا و بیان غفلت کرده اند و اغلب قادر نیستند از صدای خود به نحوی کارا و ماهرانه استفاده کنند، تا آنجا که گاه به نظر می آید که در صحنه زیر بار گفتار خود دست و پا می زنند و تقلاکنان و نفس زنان سروته جمله ها را هم می آورند. اما این ضعف منحصر به هنرپیشگان تئاتر نیست، صدا پیشگان نیز، شاید به علت کار زیاد و تکراری، به بیانی قالبی و تصنعی گرفتار آمده اند. در چنین وضعی است که جای خالی کتابی که بتواند به رفع برخی دشواری های اساسی دراین باره کمک کند و راهگشایی برای آغاز کار علاقمندان و دست اندرکاران (فن بیان) باشد به شدت احساس می شود. کتاب حاضر، تلاشی است برای پر کردن این جای خالی.

اما هرگاه بحث (فن بیان) مطرح است، باید بر این نکته تاکید کرد که پرورش صدا و بیان به کارفنی و فیزیکی ختم نمی شود. بیان خوب با دانش ما از زبان و نیز با دانش ما نسبت به آنچه (بیانش می کنیم) ارتباط تنگاتنگ دارد. صدا و بیان انسان محصول عوامل مختلف فیزیولوژیک (چگونگی اندام های تنفس و گفتار)، روان شناختی (شخصیت) و اجتماعی (وضع آموزش و پرورش و پایگاه اجتماعی) است. بنابراین پرورش کامل صدا و بیان باید به همه این جنبه ها نظر داشته باشد.  اما بیان هر فرد با آگاهی و احساس او نسبت به آنچه می گوید ارتباط مستقیم دارد، هرچه آگاهی و احساس شما نسبت به آنچه می گویید بیشتر و عمیق تر باشد بیان شما دقیق تر و موثرتر خواهد بود، به عبارت دیگر صدای شما، هرچند از لحاظ فیزیکی کامل و دارای تنی گرم و دلنشین باشد، تا زمانی که با آگاهی کافی و احساسی نیرومند نیامیزد، نمی تواند گفتاری دقیق و موثر عرضه کند. و نیز بخوانید.

چند نکته در معرفی کتاب پرورش صدا و بیان هنرپیشه

بیشتر مطالب این کتاب، از ترجمه آزاد گلچینی از کتاب صدا و هنرپیشه، نوشته سیسلی بری، معلم پرتجربه بیان و صدا فراهم آمده است. خانم بری هنگام نوشتن این کتاب مربی (گروه سلطنتی شکسپیر) بوده است. چنان که همگان می دانند، این گروه یکی از بهترین گروه های تئاتری و به نظر برخی همانا بهترین گروه تئاتری انگلستان است. بسیاری از هنرپیشگان مشهور تئاتر و سینما به طور خصوصی نزد خانم بری آموزش دیده اند.

پیتر بروک، کارگردان مشهور انگلیسی، ضمن چند کلمه ای که در معرفی و ستایش کتاب سیسیلی بری نوشته، شرح داده است که چرا تمرین های مفصل و دقیق برای آزاد کردن امکان ها و توانایی های صدا ضروری اند. وی می گوید: (هدف از تربیت صدا، نه یاد گرفتن نحوه تولید آن، بلکه آزاد کردن آن است). بروک می افزاید: (تمرین های خصته کننده و ملال آور برای رسیدن به این مقصود کافی نیستند). وی اهمیت روش خانم بری را در این می داند که او تربیت صدا را فقط در رابطه متقابل با تجربه های عاطفی بازیگر موثر می داند و هرگز صدای واژه ها را از معنای زنده آن ها جدا نمی کند. از این رو، در تمرین های خود بیشتر از شعر استفاده می کند، چرا که شعر بهتر می تواند عواطف و احساس های عمیق بازیگر را بیدار کند و به کار اندازد.